सम्पादकीय
नेपालमा वैशाख १ गते नयाँ वर्षको सुरुवाती दिनमै बिदा हुन्छ । वर्षैभरि नै विभिन्न चाडपर्व, जात्रा, उत्सव र दिवसका नाममा बिदा भइरहन्छ । नेपाल विविधतामा एकता भएको मुलुक हो । बिदाले विकासमा ब्रेक त लगाएकै हुन्छ उत्पादकत्वमा पनि ह्रास आउँछ । सार्वजनिक बिदाले निजामतिलाई जति स्वाद दिन्छ निजी क्षेत्रलाई त्यति नै वेस्वाद बनाउँछ । बिदाको संस्कारले मनासिकतालाई विकृत पनि बनाइरहेको छ । बिदाको प्रभाव विश्लेषण नितान्त आवश्यक भएको छ ।
प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले सार्वजनिक बिदा कटौती गर्ने सङ्केत गरेका थिए तर फागुन १ गते जनयुद्ध दिवसका नाममा सार्वजनिक बिदा घोषणा गरिदिए । यो बिदा संवैधानिक र कानुनी रूपमा स्थापित छैन्। फागुन १ नेपाली समाजमा द्वन्द्वको घाऊ विजारोपण भएको दिन हो, यसमा पीडाका पत्रपत्र छन् । युद्धको बाछिट्टाबाट कोही अछुतो रहेनन् । फागुन महिनामा १० दिन सार्वजनिक बिदा र ४ दिन शनिबारको बिदा रहेको छ । महिनाको आधाआधी बिदामा बित्ने छ । के यो बिदाले देशलाई रचनात्मक दिशानिर्देश गर्ला ? पुनर्विचार आवश्यक छ ।
नेपालमा बिदाको अर्थ राजनीतिक अवस्था डरलाग्दो छ । जनताका पसिना चुस्ने शासक प्रशासकहरूको जन्मदिनमा जयजयकार गर्न सार्वजनिक बिदा घोषणा गर्ने सनातन परिपाटी पञ्चायतकालीन नै हो । विदेशी पाहुना आउँदाको खुशी होस् या दुर्घटनामा शोक बिदा ठोकिहाल्ने संस्कारले गरिखानेलाई सास्ती र बसिखानेलाई थप मस्ती दिएको छ । नागरिकलाई इलम चाहिएको छ । कमाइधमाइ बढाउनु परेको छ । के बिदाले यसलाई सार्थक लक्ष्यमा पु¥याउँछ ?
नेपालमा बिदाको अर्थ राजनीतिक अवस्था डरलाग्दो छ । जनताका पसिना चुस्ने शासक प्रशासकहरूको जन्मदिनमा जयजयकार गर्न सार्वजनिक बिदा घोषणा गर्ने सनातन परिपाटी पञ्चायतकालीन नै हो । विदेशी पाहुना आउँदाको खुशी होस् या दुर्घटनामा शोक बिदा ठोकिहाल्ने संस्कारले गरिखानेलाई सास्ती र बसिखानेलाई थप मस्ती दिएको छ । नागरिकलाई इलम चाहिएको छ । कमाइधमाइ बढाउनु परेको छ । के बिदाले यसलाई सार्थक लक्ष्यमा पु¥याउँछ ? केबल बिदाले मात्रै विकास र समृद्धि आउँदैन् । सरकारले आकस्मिक निर्णय गरेर दिने बिदामा पनि समझ पुग्न आवश्यक छ ।
२०७९ मा सार्वजनिक सेवा प्रवाह गर्ने अड्डामा १ सय ५० दिनभन्दा बढी बिदा छ । ५२ वटा शनिबार वाहेक ४३ दिन बिदा छन् । सरकारले घोषणा गर्ने आकस्मिक बिदा पनि छन् । प्रदेशले ६ दिन बिदा घोषणा गर्ने अधिकार छ । प्रदेश स्थापना दिवसका दिन पनि बिदाको चलन आयो । विवधता र बहुता भएको मुलुकमा चाडपर्वको बिदा स्वाभाविक छन् । यद्यपि अन्य सार्वजनिक बिदाले सेवाग्राहीको हुर्मत लिएको छ । कार्यालय खुलेको बेलामा पनि चुस्तदुरुस्त सेवा छैन् । जमाना अनलाइनको भए पनि सेवाका लागि लाइन छ । अझ् हप्तामा दुई दिन बिदा दिने काइदा फलदायी नहुँदा एक महिना पनि टिकेन ।
कामकाजीलाई आराम र मानसिक ताजगीका लागि बिदा आवश्यक हुन्छ । थोरै घण्टा काम गर्दा पनि उत्पादकत्व बढेको अनुसन्धानले पुष्टी गरेको छ । विकसित र सम्पन्न मुलुकले सातामा दुई दिन बिदा दिएर पनि मनग्य प्रगति गरेका छन् । हाम्रामा बिदाले झन् अल्छी बनाएको छ । चाडपर्व मनाउने सम्बन्धित समुदायले रोजेर बिदामा बस्ने संस्कार निर्माण गर्नु औचित्यपूर्ण हुन्छ ।
कामकाजीलाई आराम र मानसिक ताजगीका लागि बिदा आवश्यक हुन्छ । थोरै घण्टा काम गर्दा पनि उत्पादकत्व बढेको अनुसन्धानले पुष्टी गरेको छ । विकसित र सम्पन्न मुलुकले सातामा दुई दिन बिदा दिएर पनि मनग्य प्रगति गरेका छन् । हाम्रामा बिदाले झन् अल्छी बनाएको छ । चाडपर्व मनाउने सम्बन्धित समुदायले रोजेर बिदामा बस्ने संस्कार निर्माण गर्नु औचित्यपूर्ण हुन्छ ।
राणा प्रधानमन्त्री भीम शमशेरले हप्तामा एक दिन शनिबार बिदा दिने प्रचलन चलाए र सरकारी अड्डा १० देखि ५ बजेसम्म खुल्ने व्यवस्था गरे । त्यसपछि सार्वजनिक बिदा दिने चलन आएको हो । भारतका पूर्व राष्ट्रपति तथा वैज्ञानिक अब्दुल कलामले भनेका थिए, मेरो मृत्युमा कुनै बिदा घोषणा नगुर्न, बरु थप एक दिन बढी काम गर्नु । छिमेकबाटै हामीले केही कुरा सिकेर लागु गर्न सक्छौं । बिदाको बहस निरन्तर आवश्यक छ ।
खासमा आलस्यपूर्ण बिदा मनाउनुभन्दा मुलुकको समृद्धिका लागि श्रम गर्नु अर्थपूर्ण हुन्छ । सिर्जनशील र रचनात्मक काम गरेर त्यसको परिणाम खोज्न चिन्तन गर्नुपर्छ । देखिएका सपना र कोरिएका उद्धेश्य सफल भए कि भएनन् त्यसको मूल्याङ्कन गर्नुपर्छ । परिणाम किन आएन कहाँ चुक्यौं भनेर आत्मसमीक्षा गर्नुपर्छ । बिदा केवल घाम ताप्न र मासुभात खानका लागि होइन भन्ने सन्देश दिन नसक्दासम्म सार्वजनिक बिदाको समय पानीमा बग्छ जो कहिल्यै फर्केर हाता लाग्दैन् ।
खासमा आलस्यपूर्ण बिदा मनाउनुभन्दा मुलुकको समृद्धिका लागि श्रम गर्नु अर्थपूर्ण हुन्छ । सिर्जनशील र रचनात्मक काम गरेर त्यसको परिणाम खोज्न चिन्तन गर्नुपर्छ । देखिएका सपना र कोरिएका उद्धेश्य सफल भए कि भएनन् त्यसको मूल्याङ्कन गर्नुपर्छ । परिणाम किन आएन कहाँ चुक्यौं भनेर आत्मसमीक्षा गर्नुपर्छ । बिदा केवल घाम ताप्न र मासुभात खानका लागि होइन भन्ने सन्देश दिन नसक्दासम्म सार्वजनिक बिदाको समय पानीमा बग्छ जो कहिल्यै फर्केर हाता लाग्दैन् । अति बिदाले हित हुँदैन्, मुलुकलाई बिदाले बिदा नगरोस् । तजबिजी शैलीमा सार्वजनिक बिदा घोषणा गरेर आत्मरतिमा रमाउनु हितकर छैन् । दीर्घकालीन असरको लेखाजोखा गर्नुपर्छ । हचुवा शैलीका बिदालाई खारेज गर्नुपर्छ र गलत नजिर स्थापित गरेर राख्नु हुँदैन् । सेवा प्रदायकलाई अल्छी नबनाऊ, निर्मम भएर बिदा घटाऊ, काम गर्ने समय बढाऊ । समयको गति र लयलाई थुनछेक गर्नु प्रगतिको बाधक हो ।
– सुरेश रानाभाट
सम्बन्धित खबर
ललिता निवास लयमा फर्काऊ
फेवाताललाई आलटाल नगर
नागरिक बन्न प्रक्रिया पूरा गर
नेपाल भासियो भ्रष्टाचारको दलदलमा
बिदालाई रचनात्मक बनाऊ
राष्ट्रपति सत्ताको रोटी मात्रै होइन
यो पनि पढौँ
पोखरामा ताल दोहन: अतिक्रमणकारी र राजनीतिज्ञ एकैठाउँमा
पोखरामा हुने ‘ई-प्लानेट अष्ट्रेलियन युनिभर्सिटी फेयर’ मा ३ दर्जन युनिभर्सिटी सहभागी हुँदैछन् : शर्मा
‘चाडबाड राम्राे दिदीबहिनीले, घर रमाइलो छोराछाेरीले’ [भिडियो सहित]
घरेलु उपचार कति प्रभावकारी !